Czy można skutecznie dochodzić zapłaty za wykonaną usługę bez wystawienia faktury VAT?
W obrocie gospodarczym często spotykamy się z sytuacją, w której wykonawca zrealizował powierzone mu prace – na przykład roboty budowlane lub dzieło – lecz nie wystawił faktury VAT, zakładając z góry, że kontrahent i tak uchyli się od zapłaty. Z prawnego punktu widzenia powstaje wówczas pytanie, czy brak faktury wyklucza możliwość skutecznego dochodzenia wynagrodzenia przed sądem.
W świetle aktualnego orzecznictwa – nie. Brak faktury VAT nie stanowi przeszkody procesowej ani materialnoprawnej dla uzyskania zapłaty za wykonaną usługę.
Faktura VAT – charakter prawny
Faktura VAT jest dokumentem o charakterze ewidencyjno-podatkowym, który służy wykazaniu określonej transakcji na potrzeby podatku od towarów i usług. Wbrew obiegowym przekonaniom nie jest ona jednak niezbędna do dochodzenia roszczenia cywilnoprawnego – nie kreuje bowiem stosunku prawnego ani nie wpływa na sam fakt powstania zobowiązania.
Wyrok Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 29 stycznia 2015 r., sygn. akt VI Ga 386/14:
„Faktura VAT jest dokumentem rozliczeniowym, wystawianym dla celów podatkowych, nie kreuje ona stosunku prawnego, ani nie wpływa na obowiązek zapłaty wynagrodzenia.”
Sąd uznał, że brak wystawienia faktury nie może być argumentem przeciwko zasadności roszczenia, jeśli wykonawca zrealizował umowę, a druga strona nie zakwestionowała wykonania świadczenia.
Wymagalność roszczenia a brak faktury
Zgodnie z art. 488 § 2 k.c., w zobowiązaniach wzajemnych każda ze stron może powstrzymać się ze spełnieniem świadczenia, dopóki druga nie zaoferuje świadczenia wzajemnego. Jeżeli wykonawca spełnił swoje zobowiązanie i upłynął umówiony termin płatności, roszczenie staje się wymagalne – niezależnie od tego, czy faktura została wystawiona.
Od tego momentu wierzyciel może również naliczać odsetki za opóźnienie w zapłacie (art. 481 § 1 k.c.).
Stosownie do wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 19 grudnia 2013 r., sygn. akt XXV C 595/12:
„Nie można przyjąć, że zapłata wynagrodzenia za wykonaną usługę uzależniona jest wyłącznie od doręczenia faktury VAT. Istotne znaczenie ma ustalenie, czy umowa została wykonana, a roszczenie stało się wymagalne.”
Jak udowodnić wykonanie usług bez faktury?
W przypadku braku faktury kluczowe znaczenie mają inne dowody potwierdzające wykonanie świadczenia. Dowodami na tą okoliczność są w szczególności:
• zawarta umowa
• wiadomości SMS, komunikatory, potwierdzenia odbioru,
• dokumentacja zdjęciowa z miejsca realizacji usług,
• protokoły odbioru,
• zeznania świadków.
W praktyce sądy kładą nacisk na ocenę faktów i rzeczywistego przebiegu współpracy między stronami, nie zaś na formalne aspekty dokumentacji księgowej.
Podsumowanie
Brak faktury VAT nie uniemożliwia dochodzenia wynagrodzenia za wykonaną usługę. Istotne jest wykazanie, że umowa została zawarta, a świadczenie zostało należycie wykonane. Faktura jest dokumentem uzupełniającym, lecz nie konstytutywnym. Orzecznictwo sądów powszechnych konsekwentnie potwierdza takie podejście.
W sytuacji, gdy kontrahent odmawia zapłaty za wykonane prace, warto zabezpieczyć możliwie jak najwięcej dowodów potwierdzających zakres i jakość wykonanych usług. W razie potrzeby – skierować sprawę na drogę postępowania sądowego.
⸻
Kancelaria Adwokacka Jacek Ostrowski – pomoc w dochodzeniu należności
Jako kancelaria specjalizująca się m.in. w sprawach gospodarczych i sporach cywilnych, oferujemy kompleksowe wsparcie w dochodzeniu roszczeń wynikających z niewypłaconego wynagrodzenia.
Reprezentujemy przedsiębiorców, wykonawców i osoby fizyczne przed sądami w Łodzi oraz na terenie całej Polski, o dochodzeniu roszczeń pisałem również tu.
Zapraszamy do kontaktu – udzielamy rzetelnej oceny sprawy, pomagamy zgromadzić materiał dowodowy i skutecznie dochodzimy należnych Państwu świadczeń.